Interview Barneveldse Krant. Ervaren militair leert zichzelf het schildersvak.
Als jonge jongen sloot hij Barneveld in zijn hart, toen vader Maasland werd aangesteld als dominee van de Hervormde Kerk. Jan Joost leidde een leven wat haast niet in één verhaal te vatten is. Hij werkt bij defensie, maar verliest zichzelf in het schilderen. Daar krijgt alles een plek.
Een grote man, die heel fijntjes kan schilderen. Voor de collega’s van Jan Joost Maasland (47) kwam deze hobby als een verrassing. ,,Ik ben een grote vent. Iedereen is verrast als ze mij met zo’n klein penseeltje zien zitten’’, vertelt de Barnevelder. Jan Joost is bijna twintig jaar in dienst bij defensie. Als commandant mortiergroep stuurde hij een eenheid militairen aan van de Luchtmobiele Brigade. Hij is zes keer op uitzending geweest, heeft de verschrikkingen van oorlogen van dichtbij meegemaakt. Nu is hij als sergeant-majoor verantwoordelijk voor de opleiding en training van een eenheid. Maar eenmaal thuis trekt hij zich met regelmaat terug in de knusheid van zijn atelier, gebouwd in het tuinhuis, omgeven door zijn schilderijen. ,,Schilderen brengt me tot rust.’’
Jan Joost is een autodidact; hij maakt zichzelf het schildersvak eigen. Nadat een werk klaar is, geeft een ervaren schilder hem feedback. Dat neemt hij mee bij het maken van nieuw werk. Waar nu kleur en beweging van zijn schilderijen afspringen, begon het ooit met simpele schetsen. ,,Ik maakte door de jaren heen zo nu en dan weleens een schets’’, vertelt Jan Joost. ,,Een van mijn drijfveren is het creëren van beelden die ik om me heen zie. Wat ik zie en meegemaakt heb, probeer ik weer te geven op het doek.’’ Hij kijkt rond naar het werk dat in zijn atelier hangt. ,,Zo’n doek gaat een stuk langer mee dan wij. Je creëert iets blijvends.’’ Hij schildert ook lokale monumenten, zoals het beeld van Jan van Schaffelaar en restaurant Het Schaap, waar hij tien jaar geleden met zijn huidige vrouw trouwde. Samen hebben ze een dochter. Jan Joost heeft daarnaast twee kinderen uit een eerder huwelijk, die ook in Barneveld wonen. ,,Met een vader als dominee verhuisden we vaak, maar Barneveld voelde vroeger en ook nu als mijn thuis. Ik ben geen Veluwenaar, maar ik voel me nauw verbonden met deze omgeving.’’
Eind 2017 schetste Jan Joost veel, buiten aan het water tijdens het vissen. Op die momenten speelde hij met het idee om zijn schetsen uit te werken tot schilderijen. ,,Dat was best wel een drempel waar ik overheen moest. Ik had een beeld van wat ik graag zou willen kunnen, maar dat kan ook confronterend zijn. Wat als ik geen talent blijk te hebben?’’ Jan Joost moest leren om kleuren te mengen. Hij werkt voornamelijk met de primaire kleuren rood, geel en blauw. ,,De kleuren die ik uiteindelijk gebruik, ontstaan op mijn pallet.’’ Zijn eerste poging was het schilderen van een beekje bij nacht. Hij wijst het schilderij aan dat naast de deur in het atelier hangt. De maan schijnt door het duister. Een wilg steekt zwart af tegen de donkerblauwe lucht. Jan Joost: ,,Elk schilderij is een stap naar waar ik naartoe zou willen. In elk schilderij zitten oneffenheden en foutjes, maar dat zijn weer leermomenten die ik omhels. Op het moment dat je ziet dat je iets anders had kunnen doen, helpt dat in het proces van je eigen ontwikkeling.’’
Inmiddels schildert Jan Joost een tot twee werken per week. Hij krijgt positieve feedback van zijn mentor en ontwikkelt zich met grote sprongen. Een talent dat jaren geleden al werd opgemerkt, toen hij nog werkte in een slagerij in Capelle aan den IJssel. ,,Ik was ooit slager, heb zelfs mijn eigen slagerij gehad. Ik leerde het als 15-jarige van een oude vakman. Toen mijn vader op een dag kwam kijken in de slagerij, zei mijn leermeester over mij: ‘Wat zijn ogen zien, kunnen zijn handen maken. Dat is talent. En met talenten moet je woekeren.’ Ofwel: gebruik je persoonlijke gave goed.’’
En dat is precies waar Jan Joost nu vrijwel dagelijks mee bezig is: zijn talent ontwikkelen. Met de natuur als zijn grootste inspiratie. Gefascineerd is hij door ouder impressionisten, zoals Van Gogh en Monet. ,,De natuur en beelden van de natuur van grote schilders hebben mij altijd geïnspireerd.’’ Schilderijen van landschappen bij nacht of bij zonsopkomst, vogels en bomen vol bloesem pronken aan de wanden in zijn atelier én in huis. Ook het boerenleven is voor hem een inspiratie. ,,Ik houd van het boerenleven. Ooit schilderde ik een boer hier aan de Valkseweg, die als een van de laatste boeren zijn koeien nog met de hand molk. Als ik het boerenleven schilder, kijk ik niet naar de voorkant van de boerderij maar naar de achterkant. Daar gebeurt het werk.’’ Het was zijn eerste werk dat hij verkocht, aan de boer op het schilderij en zijn vrouw.
Sindsdien komen er soms opdrachten binnen of verkoopt Jan Joost zijn eigen werk. Een groot doek dat opvalt is het schilderij met daarop het Gardameer bij nacht. ,,We waren op vakantie bij het Gardameer. De kinderen lagen op bed, en ik had even wat tijd voor mijzelf. In een vakantie kijk je vaak terug naar de afgelopen tijd. Ik keek terug op een heftige periode en dat weerspiegelt dit schilderij voor mij. Ik noem het ‘Vlammende nacht’. Kijk naar de lucht’’, Jan Joost wijst naar de donkere lucht. De lucht bestaat uit donkere, kleine penceelstreken en lijkt te vlammen. ,,Waar het licht overdag vrij hard is, kun je in de avond en nacht met licht spelen en heel veel sfeer aanbrengen. Het is een vlammende nacht, waarin veel gebeurt. Toch geeft de heldere maan een zekere rust. Net als de vele sterren.’’ Jan Joost heet ook Abraham, in zijn doopnaam. ,,In de Bijbel keek Abraham naar de lucht, zag de sterren en telde zijn zegeningen. Als je naar de lucht kijkt, zie je het almachtige van God. Dat doet zoveel met me, het kan me ontroeren. Tegelijk bevond ik me, toen ik de schets maakte voor dit schilderij, in een periode waarin mijn leven in vuur en vlam stond. Dat heb ik geprobeerd bij elkaar te brengen. Je duikt het verhaal in van wat je wilt vertellen en zet dat op het doek. Als ik schilder vallen tijd en ruimte weg. Ik kan me helemaal focussen op wat ik voel en zie.’’ Gedreven op klassieke muziek, die ook nu zacht klinkt door het atelier. ,,Een schilderij is als een muziekstuk, de kleuren zijn de tonen.’’
Het bewogen leven van Jan Joost zie je terug in de toon van zijn schilderijen. ,,De natuur is ontzettend mooi geschapen, wij mensen maken er een bende van.’’ Hij herinnert de prachtige natuur in uitzendgebieden, zoals in Kosovo en Irak. ,,Ook midden in een uitzendgebied zag ik prachtige landschappen, als achtergrond van de onmenselijke gebeurtenissen.’’ In april 2008 verloor Jan Joost een van zijn beste maten. Twee collega’s kwamen om het leven door een aanslag met een bermbom in Uruzgan. Jan Joost droeg de kist van zijn vriend en collega naar het vliegtuig, die de overleden militairen naar Eindhoven bracht. ,,De volgende dag moesten wij de poort weer uit. Je kunt niet met agressie reageren omdat je zelf rouwt. Dat is het zware van ons werk. Het handelen wat we daar doen vergt groot professionalisme.’’ Het is een van de trauma’s die hij altijd met zich meedraagt. Maar zelfs als hij denkt aan die periode, herinnert hij zich de sterrenlucht ’s nachts in Afghanistan. ,,Dat is zo mooi’’, vertelt Jan Joost ontroerd. ,,Maar de volgende dag is er weer gevaar.’’
,,Ik schilder om mijn gevoelens te uiten, maar ook iets blijvends te creëren. Want ja, je hebt je bijdrage geleverd tijdens een uitzending, maar wat is nou blijvend? Uiteindelijk is niets blijvend, alles vergaat. Maar een schilderij gaat langer mee dan ik.’’ Hoewel Jan Joost machteloze momenten heeft beleefd, waarbij de vergankelijkheid van het leven meer dan ooit voelbaar was, voelde de missies geen moment zinloos. ,,Ik heb nooit het gevoel geweest dat een missie voor niets is geweest, ondanks het trieste feit dat we maten verloren zijn. Natuurlijk ben je boos, voel je je machteloos, maar het is niet voor niets geweest. Iedereen is als een kiezeltje in het water dat uiteindelijk een golfbeweging creëert. Daar hou je je aan vast. Wij als nabestaanden kijken met trots terug en hebben veel bewondering voor hoe deze twee collega’s hun werk hebben gedaan.’’
De rauwe werkelijkheid van hoe trauma’s hun sporen achterlaten, ziet Jan Joost niet alleen in zijn eigen leven maar ook bij collega’s. ,,Ik heb een collega met een post traumatische stressstoornis. Hij fotografeert.’’ Jan Joost pakt een doek waarop een skyline van een stad bij nacht te zien is, gebaseerd op een foto die de collega maakte. ,,Toen hij deze foto maakte, was het oorlog in zijn hoofd. Ik zag de foto en dat inspireerde mij om dit te schilderen.’’ Het schilderij is donker en grauw. De stad verlaten. ,,Maar kijk’’, Jan Joost wijst naar een hoge toren. ,,Ik heb bovenin de toren een lichtje aangelaten. Als teken van hoop.’’
In een vergankelijke wereld vindt hij houvast in zijn geloof. ,,Er is geen twijfel in mij over het bestaan van God, maar ook niet over zijn liefde, zijn genade en zijn schepping. Kijk om je heen. De aanwezigheid van God is in de schepping overal te zien. Hoe kan zulke schoonheid anders ontstaan? En hoe lang kan het nog bestaan, als we naar de mensheid kijken? Maar er is altijd hoop. Dat is het lichtje in de verlaten stad, de maan die schijnt in de nacht, of de zon die opkomt en de hemel weer verlicht. Een nieuwe dag breekt aan, met nieuwe kansen. We weten niet wat de dag brengt, maar we weten wel dat God er zal zijn.’’ Jan Joost laat de tatoeage op zijn bovenarm zien. Daar staat in Hebreeuwse taal een bekende zin uit de Bijbel. ,,Ik ben wie ik ben en zal zijn wie ik zal zijn. Dat zegt God tegen Mozes. ‘Ik ben er altijd’. Zo voel en ervaar ik dat ook.’’
Foto: Barneveldse Krant